Online-Bibliothek

Rumpelkamer

[129] Jag red i fordna dagar sá glad pá dragens rygg,

han hada starka vingar och flög sá glad och trygg,

nu ligger han förlamad och frusen jemte land,

själf är jag gammal vorden och bränner salt vid strand.

Frithiofs saga XVII, 25-28.

Du hest wul irgnd en Eck in Hus',

Son Trummelsaal vœr Rött un Mus,

En lütt Karbüßel ünnern Ok

Bi'n Schösteen an in Sott un Smok,

Wo Węwerknecht un Spinnwipp reedt

Un Dusendbeen sin Eier brödt:

De Dodenhamer kloppt in Balken,

Flegengerippen hangt in Galgen.

Dar ligt de Nagels sünner Köpp

Un Arm un Been vun Wihnachtspöpp,

Ol Sagen mit utręten Tähn,

Grotvaderstöhl mit braken Been, –

Genog son düstern Rumpelkabn

Vœr twei Geschirr un Isenkram,

En Platz, wo Sommerlang keen Gras,

As höchstens Stęwelschimmel wasst;

De ward vun Sünn noch Maan ni hell,

Ni Katt noch Hund besöcht de Stell,

As höchstens mal de Murgesell.[130]

Dat is en Platz vœr Jungs un Mömn,

Dar sitt de ole Tid to drömn,

De künnt de operklärten Herrn

Gottlof! mi doch ni operklärn.

Du fahrst des Sünnabnds hin to Mark,

Inn Lannweg fühst du hell de Kark

Un Wag' an Wagen vœr di hęr,

Mit smucke Lüd un schöne Pęr,

De Hüs' an beiden Siden hin,

Babn œwern Kopp de hogen Linn',

Un nerrn en Lęben antosehn,

Du denkst, de Heid is wunnerschön.

Jawul! vœrn Buern hintosmöken

Un Kundn un gude Frünn' besöken!

De Slachter kumt op halwen Węgen,

De Botterhœker kumt entgegen,

De Möller langt di rasch in Sack,[131]

Un Alle hebbt ęr Mund vull Snack,

Geld as dat Heu, en Tung so lich,

Un luter Sünnschin opt Gesich.

Vœr Dœr un Infahrt steit de Knecht,

In Dörnsch de Kaffekann torecht.

De Pip un Kaffe smeckt di gut,

Denn wannert wi tosam herut.

So süht de Heid in Sünnschin ut!

Breet vœr de schöne Österstrat –

Töf hier mal! ehr wi wider gat.

Dat gift hier so vęl Smucks un Nies,

Man ward dat Markdags kum mal wis.

Allee un Jümfernstig sünd klar,

En Steenbrügg leggt se tokum Jahr,

De Pohl ward utdämmt un beplant

Mit Büsch un Böm un allerhand,

Un Abends brennt der langs den Stig

An jede Pahl en glasern Lüch.

Ja, ja! so ward wi afpoleert,

An alle Ecken operklärt. –

Sühst du dat Hus hier wat torügg?

Ut Finster kikt en ol Gesich,

Een lœhnt op Krücken ut de Dœr,

Barfote Junges spęlt dervœr,

En Griskopp wascht sik bi de Pump,

En Olsche sitt der still un stump:

Dar kumt en Rędner an un fecht,[132]

Keen Minsch versteit em, wat he seggt,

He sparrt de nakten Föt vuneen,

De Büxen sünd em vęls to kleen,

He rędt gewalti to de Annern,

Denn fangt he mächti an to wannern.

Wat is dar los? Wats dat vœrn Kram?

Du – dats uns Heider Rumpelkabn!

De ward vun Sünn noch Maan ni hell,

Ni Katt noch Hund besöcht de Stell,

As höchstens mal de Dischergesell;

Dar sitt dat vull vun ole Knaken,

Verstand toschann', dat Hart tobraken,

Dar sitt en Welt so old un krus

Un smoki, as dat ole Hus,

Vull Dünjens, Märken un Geschichten,

Un Höhnergloben trotz de Lüchten:

Dat spökelt hier noch apenbar,

As domals, do dat opbu't war. –

Man fęgt sin Hus vun nerrn bet babn:

Wull schęrt sik um den Rumpelkabn?

In Jahren kumt dat mal vellicht,

Dat man en Stück ton Vœrschin kriggt:

En Kassen mit en oldmodsch Slött,

Wormfręten Borrn un half verrött:

Dar kikt en Blatt rut mit en Bild,[133]

Swinsleddern Inband, mal vergüldt,

En Dos' ut Mischen mit en Kopp,

Hollandsche Rimelsch stat darop:

Mynheer mit Kalkpip oppe Tünn,

En nakten Neger inne Sünn,

En Schipp mit Sęgeln wit int Meer,

En Mann mitn Mistfork achterhęr –

Wat steit de Jung un drömt un fragt!

Ol Nawer snackt ut ole Dag',

Vun Amsterdam, de riken Staten,

Pannkoken ęten vun de Straten,

Böt' anne Hüs, un Klockenspill –

De Ole klœnt, de Jung is still.

»Widewidewit! dar klingt de Klocken,

Widewidewit! dar danzt de Poppen« –

He hört dat singn, he hört dat brumm',

Sin Hart fahrt op de See herum. – –

Wat hett dat ol Gesich wul sehn!

Nu sitt he op den Eckensteen,

Sin Kopp is blank as Elfenbeen.

So sitt he mit den Stock in Hand

Un teekt Figuren in den Sand,

De glasern Ogen wit umhöch,

As wenn he dœr de Wulken seeg.[134]

Wa denkt he an? wa lęvt he van?

Wa hollt he't ut, de blinne Mann?

O Minschenseel! du Wunnerding!

Süh an! he hört de Klocken kling'

»Widewidewit!« ut Nach un Smatten,

»Widewidewit!« as Dak un Schatten,

He horkt un lurt, he hört un süht:

Sin Hart lęvt vun de ole Tid.

Sin Nawers dot, sin Frünn verswunn',

Blöm wasst der, wo sin Lœhnstohl stunn.

He harr en Grasbank um sin Eek,[135]

Sin Koppel harr en rode Heck;

Nu stat der Hüs' en ganze Reeg,

De Eek is dal, de Heck is weg,

De Sünn schint op en anner Welt:

He süht sin Köh int gröne Feld. –

Baron vun Unruh! vull in Staat,

Kumt nie ahn Hannschen op de Strat,

De schęvsche Hot opt rechter Ohr,

In linken Arm dat spansche Rohr,

An jede Flicken putzt un börst,

Hett jümmer Hosten, jümmer Dörst,

Is gnädi gegen Lütt un Grot,

Huldsęli vœr en Botterbrot. –

Klein Jule föhrt de beste Dag,

Se sitt un plœtert, un se lacht!

Dof is se, hett keen Tähn in Mund,

Doch rode Backen vull un rund.

Se snackt to jede Kind un Küken,

Wit inne Feern mit Wink un Nücken,

Un mit de Böm, un mit de Steen,

Un Nachtens mit sik sülm alleen. –

Ant Finster kumt vun Rut to Rut,

As söch he sik de beste ut,

En Kopp, un starrt der dot hendœr,

Un tritt torügg un kumt hervœr:[136]

Dat Haar is gris, de Hut is grau,

De Ogen ligt em holl un blau:

So geit he jümmer hin un hęr,

As wenn't en Parpentikel weer.

Doch is de Sünn man ünnergan

Un hier un dar de Lichten an,

So kumt he ruter lis' und sacht,

En Schattenbild vun Dod un Nacht,

Op leddern Slarren, lank un dünn,

Un lurt na alle Ecken hin;

Denn witscht he anne Hüs' hentlank

Un glupt in jeden düstern Gank,

Un makt um jeden Minsch en Bagen,

As gung en Gaudeef ut opt Jagen.

Keen Sorg! he halt sik wat to lęsen,

Tutenpapier un ol Avisen. –

Schleif-Scheeren-schleif is sülm wat stuf,

Sin Pudelkopp is as en Duv,

Doch redt he gut, »schärft« vœr Baron,

Makt Pipendöpp, un Höd ut Spon,

Sin Swęwelsticken sünd op chemisch,

Garvt Mullwarpshüd un Rötten semisch,

Kann Sęben binn' un Tassen nedn

Un Proppens ut en Buttel tehn.

An ole Theepütt fat he'n Nipp[137]

Un sett de Musfalln op de Wipp,

He lödt un smędt, bögt Ösch un Haken,

Kann mischen Kęden sülwern maken,

Ol Wedderglœs un Kaffemœln

De bringt he as en Uhr tum Spęln.

Ok kann he Spitz un Pudel schęrn,

Un junge Hunn' de Anstand lehrn:

Am besten is he doch inn Snack,

Un Meister in de Kautoback. –

Nu hör! wat makt dat Minsch en Qualm!

Dats Sęweringsch ęrn Morgensalm.

Ok markt man hier aln Dunst un Ton

Nan Immenkorf un Kaffebohn.

Dat bradt un brödt un swarmt ok wul,

Doch sünd de Nesten jümmer vull;

De Welt mag buten grön' un blömn:

Hier sitt en egen Welt to drömn. –

Persepter Jaaps mit de lange Näs

Börst morgenfröh sin blau Ponnäs',

Un smęrt de Schoh un wischt de Brill

Un nimt in Arm de Huspostill.

He wahnt anne Weid bi'n Ostenpohl

Un hollt en Spęl- un Kinnerschol.

He kann kalendern un punkteern

Un weet Bescheed vun Maan un Steern,

Un Likdornplaster, Brand bespręken,[138]

Ok kann he gręsi schribn un ręken.

De Appelhœkersch Stina Koops

De seggt, he's klöker as de Propst.

De Karktid kumt, de schöne Tid,

Wa jede Kind en Engel süht,

De Seel sik op nan baben swingt,

De Himmel ut de Klocken klingt.

Persepter nimt sin Bok tofat

Un tritt mit Anstand rut na Strat.

De Karklüd kamt em all entgegen,

He wannert langsam siner Wegen.

Doch wenn de Karkenklocken swigt,

So tritt he jüst hier oppen Stig.

Denn steit Baron un röppt: he kumt!

De ganze Imkorf is verstummt.

Doch hört man baben œwert Dack

En Knirrn un Knarrn un Klacke – klack,

As sleist du 'n Kannsputt mit en Stock:

Dat 's de ol ręten Klingerklock.

Lach nich! Wullt du de Welt verstan,

So musst du eernsthaft söken gan.

Se 's apenbar, de Sünn is hell,

Un doch – so menni heemli Stell,

Wo Alle lopt un gat un tręd,

Un nie – bi hellen Dag' ni seht.[139]

Des Abends drippt man se wul mal

In Maanschin achter in den »Saal«.

Baron, in Lœhnstohl, hett tracteert;

Se snackt un lacht; de »Dod« studeert

Avisen, dicht ant Finster lœhnt.

Wück Frunslüd huckt in Eck un klœnt.

Sęweringsche brummt en Grabgesank,

Sleif-Scheeren makt en Uhrkęd blank.

Klein Jule lacht un snackt un rœtelt

Andächti mit den Kaffekętel.

Dat hölpt nix, Julken! ut is ut,

Un weer't en vullen Achndeelsputt.

De meisten sünd to Siden rückt,

Uns Herr Baron hett gnädi nückt.

Man blot twe Ole sitt noch dar,

Beid krumm un stumm, in sülwern Haar,

De Een en bęten blöd torügg

Un kikt de Anner na't Gesich.

De Öllste sitt un folt de Hann',

De Anner sitt un süht em an:

Dat is Jehannohm un Jehann.

As noch de Tid en anner weer,

Do seten se as Knecht un Herr:

De Een in Kutsch un Chees' so smuck,

De Anner hoch vœran to Buck.

Dat Schicksal rückt un rückt so lang:[140]

Nu sitt se op desülwe Bank.

Wenn dat se noch mal deper sett,

So ligt se beid int swarte Bett;

Dar kriggt dat Unglück Ruh un Fręd,

Un Æwermoth desülwe Stęd.

Jehannohm fangt to snacken an:

Wa lang ist nu al hęr, Jehann?

Mi düch, as wenn dat güstern weer,

Weest noch? min lusti Finsterbeer!

Ik harr mi jüst min Spiker bu't,

Wat drunken Jüm en Kaffe ut!

»Jawul, Jehannohm! dats ok wahr!

Dat ward, to Hauaarn, föffdig Jahr.

De Kaffe weer noch ganz wat Nies,

Wi drunken ok bi Ammerwis'.

Greet Unhold kenn em nich to kaken,

Se wull noch eerst en Bohnsupp maken.

Wa war se dull! wa hebbt wi lacht!

Dat weer so warm de ganze Nacht!

De Dœr stunn op vun Gaarn nan Saal,

Ohm gung der buten op un dal,

Un steek He mal de Kopp in Dœr,

So sä He: Junges, wüllt jüm mehr?«

Jehannohm sitt un folt de Hann',

Jehann is still un süht em an,

Denn fangt Jehannohm wedder an:[141]

Ni wahr, Jehann? Wer harr dat dacht?

Dat kann doch kam as Dod un Nacht!

Min Vater sä al, Glück un Noth

De harrn ęr Stunn' as Ebb un Floth.

Nu blitzt de Strand, nu schint de Sünn,

Nu geit de See darœwer hin.

De Waggen brękt dœr Dik un Land,

Denn spęlt de Kinner op den Strand. –

Wi wahn bi Büsen dicht ant Haff,

Um Hus un Wurth en brede Graff,

En Brügg na Strat, nan Dik en Steg,

Denn seegn wi œwer de Watten weg;

Dar kunn ik ganze Namdags stan

Un seeg dat kamn un seeg dat gan:

Nu schümn de Waggen grau un grön,

Nu weert en Dęl so drög un schön.

Un weeg der'n Sęgel stolt un hell,

So dröm ik mit vun Well to Well;

Un leeg de Strand der still un witt,

So seet un sünn un dröm ik mit.

Denn spęln de Möwen op den Slick,

Denn gungn de Schap ann Butendik,

Denn seeg de Scheper as en Pahl

Mit Hund un Stock vun Dik hendal.

De Fischer wahn der ęben hin,

He harr de Netten inne Sünn.[142]

He gung na Heid mit Kraut un Stint,

De Netten flick sin Broderkind.

De hollt ęr Arbeit op den Schot,

De driggt ni Strümp, de driggt ni Hot,

Dat gröne Gras dat is ęr Stohl,

De swarten Lucken sünd ęr Shawl,

So seet se ganze Sommerdag'

Un flick un stück un triller sach.

Ok flech se Körv ut Weed un Spön,

Weer jümmer schu vœr sik alleen.

Keem unversehns en Minsch ęr neeg,

So schot se as en Lamm to höch,

– Flink weer se, as en jähri Fal –

Un flog vun Dik to Hus hendal.

Doch seeg ik ęr mitünner sitten

An schöne Abends still to knütten,

Wenn't Water as en Spegel weer

Un Sęgels trocken œwert Meer:

Denn streek se sik dat Haar torügg

Un heel de Fingern babnt Gesich,

As wull se mit in Schipp un Boot

Æwer den Spegel, œwer de Floth,

Un mit de Sünn, de ünnergung,

Un mit de Swan, de lisen sung.

Denn kunn ik sachen neger gan,

Denn heff ik öfter bi ęr stan,

Un seeg de Ogen deep un klar

Un swarter, as dat swarte Haar,

Doch starr, as wenn se dröm un sleep

Oder sik wegdach inne Schęp.[143]

Doch sä ik noch so sach: Gunabnd,

So fahr se mit en Schreck tosam,

So schu, as harr se wat verschüllt,

Un seeg mi an, as weer se wild;

Doch wuss se bald, ik meen't ni slecht,

Un funn sik na un na torecht.

Seggn dę se nix, as wenn ik frog,

Doch ik weer junk, wi weert genog,

Ik wull man snacken un ęr hörn.

Se harr en Stimm, dat bęv, dat klung

Mi jümmerlos, as wenn se sung.

Dat weer ni lud, dat weer ni klar,

Ik weet ni – rein so sunnerbar – –

Ik dröm noch öfters, wa se sä

Op eenmal: Nu Jehann ade! –

Ik fahr tosam, as weert en Klang –

Denn swęv se al de Dik hentlank,

Un glitsch hendal so lis' un licht,

As wenn en Duv to Nesten flüggt.

Ik seeg ęr na un sä Ade –

Denn seeg ik wedder op de See,

Mi düch, de Wellen, oder de Swan

Sän Ade, ade! Jehann ...

De Ole snackt wul wat in Drom

As Abnds en Sülwerpappelbom:[144]

De Blœder bęwert op un dal,

Dat pisselt dann un wann enmal,

Denn kumt der mal en Tog un Luft,

Denn klœnt he wat vun Vœrjahrsduft.

Ik weer ni truri, wenn se ging;

Dat weer je so – wer kunn dat dwing'?

Dat Water harr je ok sin Will

Un keem un gung un blenker still,

Un Dag un Nacht de gungn ęr Gank

Un Storm un Larm un Swangesank,

Un Wintersnee un Vœrjahrssünn

De trocken as de Waggen hin.

Wer wull se stüern, wenn se keemn?

Un holen, wenn se Afscheed neemn?

Dat weer je binn' so still un warm,

Wenn't buten snie un storm un larm;

Dat weer noch schöner buten vœr,

Wenn Summer leeg op Strand un Meer.

Ik söch ęr nie, un drop ęr doch,

Ik dach an nix un harr genog,

Ik seeg man, wa se gröter war,

Wa fin un bleek, mit swarte Haar.

Wa arm – dat leet ik mi ni dröm',

Ik broch ęr nix as Strüß un Blöm'. –[145]

Ęr Ohm de sprok tobraken Platt,

Seeg düster ut un brun un swatt,

En groten Mann, ok so vœr sik.

He stunn mitünner op den Dik,

Weer in Gedanken ganz verdeep,

Un starr in See na Böt un Schęp.

Wer harr dat dacht? – In Harst al lat –

De Blœder welken oppe Strat,

De Appeln weern al ut den Garn,

Wi harrn dat hild de Bohn' to aarn,

De Spinnwipp glinstern mank de Stoppeln,

De Ossen brüllen vun de Koppeln,

Dat weer so still, man kunn se hörn

Noch lisen ut de widste Feern;

De Wagens klœtern langs den Weg,

Un Stuff un Nęwel steeg to höch.

Ik fohr uns letzte Slępen rop,

De Knechten legen möd derop,[146]

Se snacken lis', as man wul deit,

Wenn wedder'n Summer slapen geit;

Doch hör ik't All, ik fohr man sach,

Ik weer wat swar de hele Dag,

Mi keem dat Feld so lerri vœr,

Ok dur mi't um de möden Pęr ...

Nös keemn wi na de Dik hentlank:

Do leeg de See der spegelblank.

Wa mennimal harr ik ęr sehn,

Doch dücht mi, nie so wunnerschön,

So sülwerglatt, so blau un blid,

So as de Hęben deep un wit!

En Sęgel blenker as en Mew,

De langsam achtern Queller swęv.

Sunst weer dat All so still un dot,

As sleep de Eer mitsams de Floth.

Sogar de Knechts ęr Snack verstumm,

As gung dat Swigen lębndig um.

Am Ende seggt der Een: »Dar süh!

Nu sett he endli Sęgel bi.

Dar buten is noch Osten-Köhln,

De schall der bald heruter wöhln.

Se seggt, dat is en grote Kaar.

Wa kann't doch gan! wa sunnerbar!

Ik ree hier jüs vunmiddag dal,

Do keem dat Boot an, wat se hal.

Wi meenn je dat't Zigeuners weern,[147]

Am Ende sünd't doch feine Herrn.

Dat munkel ok wul dann un wann,

Doch wer se kenn, wer löv deran?

Genog, ik seeg dat Boot der stürn,

Un do de Fischer un de Diern.

He harr je wul aln Teken sehn,

Se legen beide op de Kneen,

Ik löv se ween, he leeg un bę,

Doch kunn'k ni ruthörn, wat he sä,

Mi düch, keen Dütsch – do lęn se an,

Un ruter sprung en groten Mann,

Heel fein in Rock, vun Hut un Haar

Jüs as de Fischer, ganz un gar,

Se sän, sin Broder – dat's wul so –

De sprung int Flegen op se to,

Un harr se fat in jeder Arm

Un ween, dat much en Steen erbarm'.

Denn gungn se, as se gungn un stunn'

Un weern int Boot un weern verswunn'.«

De Ole mag wul wedder dröm,

De Anner sitt in Ruh to töbn,

He hett de Sak wul öfters hört

Un weet al, wa se wider föhrt.

Wa ik to Hus keem, weet'k ni mehr.

Mi dücht, wi sęgeln œwert Meer.

Ik stunn un harr ęr bi de Hand,

Do keemn wi in en herrli Land,[148]

De See de leeg der spegelblank,

Dat Gras dat grön ann Strand hentlank,

De Böm de wussen himmelhoch,

Ok weern der Blœd un Blöm genog,

Dat weer so fremd un doch so blid,

As man wul op de Biller süht.

Denn frag ik ęr un seeg ęr an:

Seggst du wul nu: Ade Jehann?

Denn schüttel se de swarten Haar,

Doch weer se stumm un sunnerbar,

Un schul de Ogen mit de Hand

Un starr herœwer œwern Strand,

Ik ok, in vuller Angst un Weh,

Un seeg en Sęgel inne See,

Un denn en Placken, denn en Boot,

Un denn en Fremden, fein un grot,

In Rock mit gnęterswarte Haar

Un as de Fischer ganz un gar.

De neem ęr fat, mi war so weh,

Denn sä se: Nu Jehann, ade! – –

Am Ende keem ik to Besinn',

Do schin de Snee int Finster rin.

Se sän, dat weer se wunnerbar,

Dat ik noch lęv un bęter war. – –

Dennößen gung ik in de Welt,

Un kreeg min Deel an Gut un Geld,

Un kreeg min Deel an Freid un Leid –[149]

Un as dat keem, so drog ik't beid;

Denn jümmer weer mi so to Sinn',

As weer keen rechten Smack derin,

Denn jümmer weer mi so to Moth,

As keem un gung dat, as de Floth ...

He swiggt un nült de Kopp in Hand –

He drömt wul noch mal vun de Strand ...

So flüggt de Seel dœr Nacht un Smatten

Un finnt ęr Stell mit Rau un Schatten.[150]

Hö, hö! de Annern ward noch lud!

Schleif-Scheeren putzt wul'n Dünjen ut!

He hett son Art to »Sęgeldrücken«,

Dat Alle lacht as schulln se sticken.

Denn ward de »Dod« dat gar to dull,

He hęvt de Hann' vun Zeitungs vull,

– Wul meist en Halfstig Jahr to old –

He hęvt de Hann', un hett se fold,

Un seggt: Wa mœgt Ji so vertelln!

Antwerpen brennt de Citadelln!

In Frankrik is dat Solt so dür!

De ganze Süden steit in Für!

Dom Michel hett Dom Carl besieg!

Dat durt ni lang, so hebbt wi Krieg!

So stręvt he rut mit grote Schritt.

Ok vœr de Annern ward dat Tid.

Doch Sęweringsche singt noch lang

En Pestilenz- un Kriegsgesang.